Xử lý nợ xấu: Khi “căn nhà duy nhất” được đặt lên bàn cân, đâu là lời giải cho bài toán nhân văn và kinh tế?

Sở hữu một ngôi nhà là giấc mơ an cư của hàng triệu người, và vay ngân hàng là con đường phổ biến nhất để biến giấc mơ đó thành hiện thực. Nhưng đằng sau niềm vui đó luôn là một nỗi lo thường trực: Điều gì sẽ xảy ra nếu biến cố tài chính ập đến và chúng ta không còn khả năng trả nợ? Giữa bối cảnh đó, một đề xuất quan trọng trong việc xử lý nợ xấu đang được đưa ra, có thể thay đổi “luật chơi”: ngân hàng sẽ không được thu giữ tài sản bảo đảm là căn nhà duy nhất của người vay.

Đây là một đề xuất cực kỳ nhạy cảm, chạm đến cả lòng trắc ẩn về quyền con người lẫn những nguyên tắc vận hành cốt lõi của nền kinh tế. Liệu đây có phải là một chính sách nhân văn cần thiết, hay sẽ là một bước đi tạo ra rủi ro hệ thống? Hãy cùng EHOU đặt vấn đề này lên bàn cân phân tích.

Lăng kính nhân văn: “An cư” là quyền cơ bản 

Đây là lập luận ủng hộ mạnh mẽ nhất cho đề xuất này.

• Bảo vệ nơi ở cuối cùng: Ngôi nhà không chỉ là một tài sản, nó là tổ ấm, là nơi che chở cho cả một gia đình, đặc biệt là người già và trẻ em. Việc mất đi căn nhà duy nhất có thể đẩy một gia đình vào cảnh vô gia cư, tạo ra những bất ổn xã hội sâu sắc.
• Tạo “lưới an sinh” khi có biến cố: Cuộc sống luôn đầy rẫy những rủi ro không lường trước như mất việc, bệnh tật hiểm nghèo, hay khủng hoảng kinh tế. Đề xuất này được xem như một “van an toàn”, một chính sách nhân đạo để giúp người dân không bị dồn vào đường cùng trong những thời điểm khó khăn nhất.
• Giảm bớt áp lực xã hội: Một chính sách nhân văn sẽ giúp giảm bớt những bi kịch cá nhân và gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội nói chung.

Nhìn từ góc độ này, việc không thu giữ căn nhà duy nhất là một hành động cần thiết để bảo vệ quyền con người và sự ổn định của xã hội.

Góc nhìn kinh tế: “Luật chơi” của thị trường tín dụng 

Tuy nhiên, nếu nhìn từ lăng kính của ngành tài chính – ngân hàng và kinh tế vĩ mô, đề xuất này lại làm dấy lên những lo ngại nghiêm trọng.

• Nguyên tắc cốt lõi bị phá vỡ: Hoạt động cho vay dựa trên một nguyên tắc cơ bản: phải có tài sản bảo đảm để phòng ngừa rủi ro. Căn nhà là loại tài sản bảo đảm có giá trị và an toàn nhất. Nếu ngân hàng không thể thu giữ tài sản này, rủi ro của khoản vay sẽ tăng lên gấp bội.
• Tín dụng sẽ bị siết chặt: Để bù đắp cho rủi ro gia tăng, các ngân hàng sẽ buộc phải tự bảo vệ mình bằng cách:
  • Tăng lãi suất cho vay mua nhà.
  • Yêu cầu tỷ lệ vốn tự có (tiền trả trước) cao hơn.
  • Thẩm định hồ sơ vay khắt khe hơn rất nhiều.
• Người khó khăn lại càng khó vay: Một cách trớ trêu, chính những người có thu nhập thấp và trung bình, những người mà chính sách này muốn bảo vệ, lại có thể là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nhất. Giấc mơ sở hữu nhà của họ sẽ trở nên xa vời hơn khi “cửa” vay vốn ngày càng hẹp lại.

Hiệu ứng “Domino”: Tác động lan tỏa nếu đề xuất được thông qua dominoes

Nếu đề xuất này trở thành hiện thực, nó có thể tạo ra những tác động không mong muốn:

• Rủi ro đạo đức (Moral Hazard): Có thể xuất hiện tình trạng một bộ phận người vay chây ì, cố tình không trả nợ vì biết rằng “lá chắn” bảo vệ cuối cùng của mình là căn nhà sẽ không bị động đến.
• Gia tăng nợ xấu: Khi việc thu hồi nợ trở nên khó khăn hơn, tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng có thể tăng lên, ảnh hưởng đến sự an toàn của cả nền kinh tế.
• Sự bất bình đẳng: Gây ra sự không công bằng đối với những người đi vay khác, những người luôn nỗ lực và hy sinh để trả nợ đúng hạn.

Lời kết

Đây rõ ràng là một bài toán cực kỳ khó, đòi hỏi sự cân bằng tinh tế giữa “lý” và “tình”, giữa việc bảo vệ một cá nhân và bảo vệ sự ổn định của cả một hệ thống. Một lệnh cấm hoàn toàn có thể gây ra những hệ lụy khó lường.

Có lẽ, lời giải không nằm ở một lựa chọn cực đoan (cấm hoặc không cấm), mà ở các giải pháp dung hòa hơn, chẳng hạn như:

• Xây dựng quy trình tái cơ cấu nợ linh hoạt và nhân văn hơn cho người vay gặp khó khăn thực sự.
• Thúc đẩy các cơ chế hòa giải, thương lượng giữa ngân hàng và người vay.
• Phát triển các sản phẩm bảo hiểm cho khoản vay mua nhà.

Cuộc tranh luận này là rất cần thiết cho một nền kinh tế đang phát triển. EHOU tin rằng, một chính sách tốt phải là một chính sách vừa có khả năng bảo vệ người yếu thế, vừa không làm suy yếu đi những nguyên tắc nền tảng giúp thị trường vận hành một cách lành mạnh.

Nguồn: Bảo Ngọc (Báo Tuổi Trẻ)